نگاهی به بازار انرژی / تاثیر عوامل سیاسی بر بازار انرژی

پایش بازار

قیمت نفت برنت در ابتدای هفته جاری به 87 دلار و 96 سنت رسید. قیمت نفت وست تگزاس اینترمدییت که به نفت سبک نیز مشهور است به 79 دلار و 49 سنت رسید. قیمت گاز طبیعی نیز در بازار آمریکا به 6 دلار و 77 سنت بر هر میلیون بی تی یو کاهش یافت. بصورت کلی ا ز سال گذشته تا کنون قیمت نفت خام 25 درصد کاهش یافته است.

به نظر می رسد نگرانی از ورود به یک دوره رکود در سطح اقتصاد جهانی و قدرت یافنت واجد پول دار می تواند توجیه گر سقوط قیمت نفت باشد. در اجلاس هفته پیش رو در اوپک پلاس این مسئله مورد بحث قرار می گیرد. مهم‌ترین تحولات این هفته را باید به تحولات جنگ روسیه-اوکراین و توفیق روسیه در مدیریت فروش انرژی و حفظ قدرت ارز ملی، پیشنهاد روسیه برای کاهش 1 میلیون بشکه‌ای عرضه روزانه نفت توسط اوپک‌پلاس، تصویب احتمالی سقف قیمتی نفت و گاز توسط اتحادیه اروپا در بسته جدید تحریمها، نشت گاز در خط لوله نورد استریم 1، الحاق مناطق جدیدی از اوکراین به خاک روسیه، تهدید هسته‌ای مدودف، تاثیرات سیاسی فرمان پوتین برای اعمال بسیج مردمی بر بازارهای اقتصادی و کالایی، رشد شاخص دلار به بالاترین سطح در 20 سال اخیر، کاهش ذخایر استراتژیک نفتی به کمترین سطح در 40 سال اخیر، توقف در مذاکرات احیای برجام، اعمال تحریمهای جدید نفتی توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه ایران، و هدف‌گذاری نرخ بهره 4.2 تا 4.5 درصدی توسط فدرال‌رزرو آمریکا نسبت داد. 

تفسیر هفته

1. بررسی آخرین تحولات جنگ روسیه-اوکراین در رسانه‌های بین‌المللی در هفته اخیر، نشاندهنده‌ی ابعاد جدیدی از تاثیرات این تنش بر بازارهای اقتصادی از جمله بازار انرژی می‌باشد. با صرف نظر کردن از بیان تحولات میدانی جنگ در خاک اوکراین، در این بخش به 5 موضوع پیرامون این تنش اشاره شده است.

1-1. رشد ارزش روبل روسیه در مقایسه با سایر ارزهای خارجی: در حالیکه قریب به 7 ماه از آغاز تنش در خاک اوکراین می‌گذرد، شواهد حاکی از طولانی شدن جنگ در ماههای آتی بوده و در این برهه از زمان قضاوت در مورد پیروزی یا شکست روسیه در این نزاع بیهوده بنظر می‌رسد اما بررسی آمار و شاخصهای اقتصادی می‌تواند دید مناسبی به مخاطب نسبت به مدیریت ولادیمیر پوتین در طول این مدت بدهد. بنابر تحلیل کارشناسان، اقتصاد تک‌بعدی روسیه با تکیه بر موضوع انرژی بخودی خود یک نقطه ضعف بشمار می‌آید.

اما بنظر می‌رسد علی‌رغم تحریمهای اتحادیه اروپا و کشورهای غربی در بخش انرژی و نظام مالی، مسکو نه تنها در فروش انرژی و صادرات نفت و گاز خود موفق بوده بلکه با مدیریت نظام ارزی شاهد افزایش نرخ روبل روسیه در سال 2022 بوده‌ایم. اگرچه افزایش نرخ ارز یک کشور به تنهایی نشانگر توفیق آن کشور در مدیریت مسائل اقتصادی نیست. اما باید اذعان کرد رشد نرخ ارز ملی برای کشور درگیر جنگ که تحت تحریمهای چندجانبه بلوک غرب قرار گرفته، موفقیت بشمار می‌رود. این موفقیت نشانگر تناسب و همگرایی سیاستهای وزارت امور خارجه، وزارت انرژی، و بانک مرکزی روسیه می‌باشد. در نمودار (1) درصد تغییرات نرخ ارزهای مختلف در سال 2022 آمده است. همانطور که در نمودار 1 مشاهده می‌شود روبل روسیه با 28.63 درصد بیشترین رشد را در میان تمامی ارزها در سال 2022 تجربه کرده است. این در حالیست که نرخ یورو، پوند، و لیر ترکیه به ترتیب 14.34، 18.72، و 28.18 درصد کاهش را در سال 2022 ثبت کرده‌اند.

نمودار 1. درصد نرخ رشد ارزهای مختلف در سال 2022 (economictimes.indiatimes.com)

2-1. پیشنهاد روسیه به اوپک‌پلاس برای کاهش 1 میلیون بشکه‌ای عرضه نفت: به گزارش پایگاه خبری رویترز به نقل از منابع آگاه، احتمالا روسیه در نشست بعدی سران گروه اوپک‌پلاس که در ماه اکتبر برگزار خواهد شد، پیشنهاد کاهش عرضه 1 میلیون بشکه‌ای نفت در روز را ارائه خواهد کرد. اقدامی که بنظر می‌رسد در پی کاهش متوالی قیمت نفت در چند هفته اخیر برای بازگرداندن این کالا به مدار مثبت قیمتی با نظر مثبت اعضای اوپک‌پلاس همراه باشد. مکالمه تلفنی ولادیمیر پوتین و بن سلمان در هفته اخیر نیز علی‌الظاهر نشانگر سیگنال مثبت عربستان به روسیه است.

اوپک پلاس که ترکیبی از کشورهای اوپک و متحدانی مانند روسیه است، علیرغم فشار مصرف‌کنندگان عمده، از جمله ایالات متحده، برای کمک به اقتصاد جهانی، از افزایش تولید برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت خودداری کرده است. همزمان باید به توافق برخی از اعضای این گروه با کشورهای اروپایی برای تامین منابع انرژی نیز اشاره کرد. برای مثال ادنوک، شرکت ملی نفت ابوظبی امارات متحده عربی در سال های 2022 و 2023 محموله های LNG و گازوئیل را به شرکت های آلمانی عرضه خواهد کرد، زیرا بزرگترین مصرف کننده نفت اروپا به دنبال تنوع بخشیدن به منابع انرژی در بحبوحه کاهش عرضه گاز روسیه و تحریم های آتی اتحادیه اروپا بر واردات نفت خام و محصولات نفتی از مسکو است.

3-1. پیشنهاد سقف قیمتی نفت و احتمالا گاز توسط اتحادیه اروپا در بسته جدید تحریمها: پس از آنکه سران گروه 7 در نشست اخیر خود در مورد ایجاد سقف قیمت نفت به توافق رسیدند، این روزها سران اتحادیه اروپا بدنبال تصویب این طرح و سپس اعمال سقف قیمت گاز در بسته جدید تحریمها علیه روسیه هستند. پایگاه خبری پولیتیکو به نقل از مقامات ارشد و دیپلمات‌ها گزارش داد که کمیسیون اروپا سقف قیمت نفت روسیه را در بسته تحریمی جدید پیشنهاد خواهد کرد.

شرکتهای حمل و نقل و بیمه از ترابری و بیمه نفت روسیه در صورتی که قیمتی که در آن به فروش می‌رسد از حد مشخصی فراتر رود، منع خواهند شد. به نظر می رسد سقف مزبور قیمتی خواهد بود که در حال حاضر نفت روسیه در آسیا با آن فروخته می‌شود که 30 درصد کمتر از قیمتهای فعلی در اروپا است. ایالات متحده آمریکا نیز در هفته اخیر با اشاره به طرح مذکور ایجاد سقف قیمتی را محدود به نفت ندانسته و از ایجاد محدودیت قیمتی برای محصولات نفتی نیز حمایت کرده است. این اقدامات در پاسخ به بحران انرژی در غرب و بخصوص کشورهای اروپایی صورت می‌گیرد. وضعیت در فرانسه بقدری بحرانیست که به گزارش رویترز دولت این کشور بنا دارد برق بخش‌هایی از کشور را به صورت چرخشی قطع کند. همچنین دولت آلمان به حذف مالیات گاز برای مقابله با افزایش قیمتها روی آورده که خود مقدمه‌ای برای ایجاد سقف قیمت گاز است.

در همین راستا سیمسون کمیسر انرژی اتحادیه اروپا در مصاحبه‌ای اعلام کرد، اتحادیه اروپا برای واردات گاز روسیه به سقف قیمتی نیاز دارد. در این میان بریتانیا که پس از فوت ملکه و همچنین روی کارآمدن لیز تراس بعنوان نخست‌وزیر جدید در حال پوست‌اندازی در سیاستهای خود می‌باشد از طرح خود برای مقابله با تورم انرژی خبر داده است. وارتنگ، وزیر خزانه‌داری بریتانیا روز جمعه اعلام کرد که طرح انرژی دولت در شش ماه از اکتبر 60 میلیارد پوند هزینه خواهد داشت و قله تورم را تا 5 درصد کاهش می‌دهد. این طرح شامل سقف متوسط قبض انرژی خانگی 2500 پوند، تخفیف 400 پوندی، و همچنین کمک مازاد برای شهروندان آسیب‌پذیر و سقف قیمت‌ها برای مشاغل است. وی گفت که بریتانیا رشد 2.5 درصدی را در میان مدت هدف گذاری کرده است.

4-1. نشت گاز در خط لوله نورد استریم 1. پس از آنکه روز سه شنبه 5 مهر، خط لوله نورد استریم 1 که از بستر دریای بالتیک نزدیک سوئد و دانمارک می‌گذرد، دچار نشت گاز شد، قیمت‌های آتی گاز اروپا بیش از ۵ درصد افزایش یافت. موضوعی که فارغ از اخلال در تامین گاز اروپا، در مورد اتفاقی بودن آن در روزهای اخیر اظهارنظرهای متعددی را بهمراه داشته است. مته فردریکسن، نخست وزیر دانمارک در اظهارنظری اعلام کرد، به نظر ما نشت گاز در خط لوله نورداستریم اقدامی عمدی بوده است.

همچنین ناتو با ابراز نگرانی نسبت به نشت گاز نورد استریم 1 اعلام کرد همه اطلاعات موجود نشاندهنده یک خرابکاری است. مجله آلمانی اشپیگل روز سه‌شنبه پس از گزارش نشت گاز در خطوط لوله روسیه به آلمان نوشت آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) هفته‌ها پیش به آلمان درباره حملات احتمالی به خطوط لوله گاز در دریای بالتیک هشدار داده بود. اشپیگل به نقل از منابع ناشناس گزارش داد که دولت آلمان در تابستان اخطار سیا را دریافت کرد و افزود که فرض برلین بر آن است كه یک حمله هدفمند به خطوط لوله نورد استریم ۱ و ۲ صورت گرفته است. درمقابل دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در پاسخ به ابهامات مطرح شده در این خصوص گفت، اینکه گفته می‌شود روسیه در خرابکاری نورد استریم نقش داشته قابل پیش‌بینی و احمقانه است.

همچنین ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، ناتو را به برگزاری مانورهای نظامی در منطقه ای که اخیراً نشتی در خطوط لوله نورد استریم پیدا شد، متهم کرد. زاخارووا مدعی شد در ماه ژوئیه، مانورهای ناتو با استفاده از تجهیزات اعماق دریا در منطقه جزیره بورنهولم برگزار شد و افزود که منطقه مملو از زیرساخت‌های ناتو است.

5-1. مهمترین تحولات سیاسی و ژئوپلیتیک هفته اخیر: در انتها باید به سه رویداد مهم در اخبار مربوط به تحولات جنگ روسیه-اوکراین اشاره کرد. عواملی که تاثیر عوامل سیاسی بر بازار انرژی و نوسان مثبت در قیمتها را افزایش داده است. این سه مورد عبارتند از:

الف- امضا توافقنامه‌های الحاق جمهوریهای مردمی لوهانسک و دونتسک و همچنین مناطق هرسون و زاپوریژژیا به روسیه توسط ولادیمیر پوتین. مشخص نیست که الحاق مناطق مزبور تا چه اندازه منافع ملی روسیه را تامین نموده و بر حفظ امنیت این کشور تاثیر مثبت دارد.

ب- اظهارنظر مدودف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه در خصوص استفاده از سلاح هسته‌ای در صورت لزوم. تهدید هسته ای در نگاه صاحبنظران از دوران جنگ سرد با توجه به پدیده بازدارندگی امری منسوخ ارزیابی می شد.

ج- ابعاد حضور نیروهای مردمی روسیه پس از فرمان ولادیمیر پوتین در مورد بسیج نیروهای مردمی. در گوشه و کنار روسیه نسبت به روش فراخوان جوانان اعتراضاتی صورت گرفت. دولت روسیه اعتراف کرد که در اعمال این سیاست اشتباهاتی صورت گرفته است.

2. پنج عامل دیگر را بعنوان عوامل اثرگذار بر روند قیمتها در بازار انرژی می دانیم:

الف- کاهش ذخایر استراتژیک نفت آمریکا به پایین‌ترین سطح در 40 سال اخیر (427.2 میلیون بشکه) 

ب- اعلام نرخ 4.2 تا 4.5 درصدی بعنوان اهداف نرخ بهره در فدرال رزرو آمریکا توسط اعضا

ج- تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه افراد و شرکتهای تسهیل‌کننده صادرات نفت ایران در وبسایت خزانه‌داری این کشور

د- توقف در مذاکرات احیای برجام

ه- رشد شاخص دلار به بالاترین سطح 20 سال اخیر با عبور از عدد 112

همکاران این شماره: علیرضا اسقانیان و عباس ملکی