چرا افکار عمومی و غالب نمایندگان به کمیسیون مشترک نه گفتند

فرهیختگان: نمایندگان مجلس یازدهم، صبح روز دوشنبه با 120رای موافق، تصمیم گرفتند با انتقال فرآیند بررسی طرح صیانت، از کمیسیون مشترک به صحن مجلس عملا کمیسیون جنجالی متشکل از موافقان این طرح را منحل کنند. این اقدام نمایندگان در شرایطی رخ داد که پیش‌تر افکارعمومی بازخوردهای عمدتا منفی و بدی نسبت به تصمیم ناگهانی کمیسیون مشترک نشان داده بود. به‌منظور بررسی ابعاد سیاسی این تصمیم مهم مجلس یازدهم، با ناصر ایمانی، کارشناس و تحلیلگر مسائل سیاسی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه متن آن را می‌خوانید.

تصمیم روز دوشنبه نمایندگان در اعلام موافقت با بازگشت طرح صیانت به صحن مجلس، حاوی چه پیام‌های اجتماعی و سیاسی است؟
پیامی که تحولات روز دوشنبه مجلس به جامعه منتقل می‌کند این است که مجموع نمایندگان پارلمان، به‌‌نوعی از کمیسیون و تصمیم اعضای آن ناراضی هستند. اگر چنین نبود، در بازپس‌گیری طرح از کمیسیون اقدام می‌کردند. درحال‌ حاضر با مطرح شدن در صحن، این احتمال وجود دارد که طرح صیانت به‌طور کلی کنار گذاشته شده یا اینکه تغییرات قابل‌توجهی در آن اعمال شود.
تصور می‌کنم نمایندگان محترم در مدتی که بررسی این طرح در جریان بوده است، توجه بیشتری به حساسیت افکارعمومی نسبت به آن پیدا کرده‌اند. نکته قابل‌توجه آن است که افکارعمومی بالاخره روی این قضیه حساس شده و برداشتی که از طرح صیانت دارد آن چیزی نیست که موافقان با این طرح عنوان می‌کنند. موافقان طرح هدف خود را جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی به کشور و افکارعمومی عنوان می‌کنند، درصورتی‌که مردم این را باور ندارند. باور مردم درصورتی‌که از آنان درباره طرح صیانت بپرسید یک چیز است و آن، محدود کردن یا حتی قطع اینترنت است.
باید این را در نظر داشت که چنین تصویری در افکارعمومی در مواجهه با این طرح به‌وجود آمده است. اینکه این تصویر درست است یا غلط، بحث دیگری است. اگر موافقان این طرح معتقدند این تصویر غلط است، مقصر خودشان بوده‌اند که نتوانسته‌اند افکارعمومی را به‌خوبی و از پیش، برای این طرح آماده کنند. اگر هم برداشت افکارعمومی درست است، باید به آنان پاسخ داده شود که بر فرض مثال، چرا اینترنت محدود خواهد شد.
اصل این مساله که فضای مجازی در ایران و البته در همه کشورهای دنیا آسیب‌هایی دارد و بالاخره باید یک قید و بندی برای آن درنظر گرفته شود، دغدغه درستی است. اما نکته قابل‌توجه آن است که درحال‌ حاضر و در شرایط کنونی کشور، به‌درست یا غلط نسبت به این طرح صیانت، چنین برداشتی به‌وجود آمده است.فکر می‌کنم اکثر نمایندگان نیز بر این موضوع واقف شده‌اند و به همین جهت بوده که تصمیم گرفتند طرح از کمیسیون به صحن منتقل شود.

به لزوم اقناع افکارعمومی اشاره کردید، چطور می‌شود آسیب‌دیدگی افکارعمومی در جریان تحولات رخ‌داده پیرامون طرح صیانت را جبران کرد؟
واقعیت این است که درحال حاضر میزان سرمایه اجتماعی‌ در حالت مطلوب قرار ندارد. بگذریم از اینکه علت آن چیست و چه عواملی درطول این‌ سال‌ها باعث شده در شرایط فعلی باشیم، این مساله خود بحث جداگانه‌ای را می‌طلبد ولی شاهد هستیم که در نتیجه این آسیب‌دیدگی افکارعمومی، در خیلی از موارد هر چیزی که مربوط به اقداماتی است که مسئولان انجام داده یا می‌خواهند انجام دهند، ازسوی افکارعمومی در وهله اول با دیده شک و تردید با آن برخورد می‌شود.
این مساله نامطلوب بودن سطح سرمایه اجتماعی را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی، اجرای هر طرح حتی اگر به‌نفع مردم باشد، به‌نوعی به تقابل افکارعمومی با حاکمیت منجر می‌شود. از طرفی، مردم به‌دلیل مشکلات معیشتی که در کشور وجود دارد و همین‌طور برخی کاستی‌ها که در اطلاع‌رسانی‌های سیاسی و اجتماعی ازسوی صداوسیما، به فضای مجازی اقبال داشته‌اند و با توجه به اینکه تفریح و سرگرمی‌ها یا محدود است یا به‌قدری پرهزینه شده است که خانواده‌ها امکان پرداخت آن را ندارند، به فضای مجازی روی می‌آورند.
اینکه فضای مجازی باید تحت نظارت و کنترل باشد تا از آسیب‌هایش جلوگیری شود حرف درستی است؛ منتها این اهمیت دارد که حرف درست را در چه زمانی و چگونه مطرح کنیم. گاهی اوقات شما با فردی طرف هستید که برداشت‌هایی اجمالی از شما دارد و هر چیزی که شما می‌خواهید مطرح کنید، طرف مقابل با توجه به آن پیش‌فرض‌ها، با دیده شک و تردید با آن مواجه می‌شود. بنابراین به‌هر نحوی بخواهید حتی خیرخواهانه برای او گامی بردارید، او به دیده دیگری به آن نگاه می‌کند.
معلوم نیست که خیرخواهی شما در آن جایگاه، درست و به‌موقع باشد. باید آن را به زمان دیگری موکول کرد که طرف مقابل، ذهنیت مناسبی نسبت به شما داشته باشد. بنابراین، درباره طرح صیانت هم باید مجموعه این شرایط را در نظر داشت و براساس آن یک طرحی را در مجلس و دولت مطرح کرد.
من تصور می‌کنم برخی کارگزاران بالاخص تعدادی از نمایندگان مجلس، به جامعه آن‌گونه‌ای نگاه می‌کنند که می‌خواهند، نه آن‌گونه که در واقعیت وجود دارد و می‌بینند. یعنی برداشت‌های خودشان و آنچه از نظر آنان خوب است را اصل قرار می‌دهند.
در مقطع کنونی و به‌دلیل شرایط کشور، فضای افکارعمومی نسبت به مسائل بسیار حساس است و در مقاطعی مواضعی می‌گیرد که بعضا با برداشت‌های این بخش از مسئولان که به آن اشاره شد، مطابق نیست. درنهایت باید این نکته را هم در نظر داشت مطالبی که گفته شد با پیش‌فرض حسن‌ظن داشتن به مسئولان موافق طرح صیانت بود؛ به این معنا که تصور ما این است که این افراد واقعا به‌دنبال حل مشکلات فضای مجازی بوده‌اند. اما اگر آنها در واقعیت این نظر را داشته‌اند که فضای مجازی و اینترنت را محدود کنند به این نتیجه می‌رسیم که نگرانی مردم درست بوده است.